VIETRADE – Đặc điểm, tài nguyên cơ bản của vùng Tây Nguyên

Tây Nguyên gồm 5 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng với diện tích tự nhiên 54.700km2 (chiếm 16,3% diện tích cả nước) dân số gần 5,2 triệu người, là một trong sáu vùng kinh tế lớn của nước ta. Ở vào vị trí trung tâm của miền núi Nam Đông Dương, có những hành lang tự nhiên thông với Nam Lào, Đông Bắc Campuchia; có hệ thống đường giao hông liên hoàn nối với các tỉnh duyên hải miền Trung và Đông Nam Bộ; có các cửa khẩu quốc tế, quốc gia rên tuyến hành lang Đông-Tây và không quá xa các cảng biển nước sâu như Dung Quất, Chân Mây, Nhơn Hội, vì vậy Tây Nguyên có điều kiện để phát triển một nền kinh tế mở.

Rừng là một trong những nguồn tài nguyên quan trọng, giữ vai trò cân bằng sinh thái, là nguồn nước của hệ thống sông suối khu vực miền Trung và Đông Nam Bộ với độ che phủ rừng trên 54% (cả nước là 39,5%), có hệ động thực vật đa dạng. Tây Nguyên có diện tích đất bazan chiếm 74,25% của cả nước với trên 1,5 triệu ha và có hàng chục vạn ha đất đen, đất phù sa thích hợp với nhiều loại cây trồng rất thuận lợi phát triển một nền nông

nghiệp đa dạng.

Vùng Tây Nguyên nằm ở cả Đông và Tây Trường Sơn, địa hình chia cắt mạnh đã hình thành một mạng lưới sông suối dày, nhiều ghềnh thác; là nơi khởi nguồn của 4 hệ thống sông chính với trữ lượng thủy năng chiếm 22% của cả nước, có thể sản xuất 15 tỉ kWh điện mỗi năm. Tài nguyên khoáng sản khá phong phú; một số loại đã điều tra có trữ lượng lớn như: than bùn, than nâu, sét cao lanh, puzơlan và bô-xít với trữ lượng dự báo khoảng 4,5 tỷ tấn (chiếm 91% trữ lượng của cả nước), phân bố chủ yếu ở các tỉnh Đắk Nông, Lâm Đồng. Nhóm khoáng sản kim loại như sắt, wonfram, antimon, chì, kẽm, vàng; nhóm đá quý như saphia, xircon, corindon, thạch anh... khá nhiều và phân bố đều ở các tỉnh.

Tây Nguyên cũng là vùng đất lý tưởng để làm du lịch, bởi có điều kiện thuận lợi để tạo nên những sản phẩm đặc trưng, riêng biệt, hấp dẫn, thông qua khai thác cảnh quan thiên nhiên, di tích văn hóa, lịch sử và di sản văn hóa tộc người; nơi dồi dào tiềm năng du lịch sinh thái với hệ thống hồ, thác, khu hệ động, thực vật và nhiều tiểu vùng có khí hậu ôn hòa mát mẻ, thích hợp với loại hình nghỉ dưỡng.

Về phương diện xã hội, đây là vùng đất đa dân tộc, đa văn hóa, nơi hội tụ, cư trú của 47 dân tộc anh em với rất nhiều đặc trưng, sắc thái của nhiều tộc người, nhiều địa phương trong cả nước. Đồng bào các dân tộc Tây Nguyên có truyền thống đoàn kết đấu tranh cách mạng kiên cường; có văn hóa dân tộc vừa đa dạng, phong phú, vừa có nhiều nét đặc thù. Về văn hóa, Tây Nguyên còn lưu giữ được nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, vừa có giá trị lịch sử vừa có giá trị thẩm mỹ đặc sắc, độc đáo như: nhà rông, nhà dài, đàn đá, tượng nhà mồ, các lễ hội và một kho tàng văn học dân gian đậm đà bản sắc được lưu truyền và gìn giữ qua nhiều thế hệ. Cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là kiệt tác di sản văn hóa truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại.

Sự phát triển của vùng Tây Nguyên trong 10 năm gần đây Trong 10 năm gần đây, với sự đầu tư của Chính phủ và nỗ lực của các địa phương, Tây Nguyên đã đạt được những thành tựu to lớn về phát triển kinh tế-xã hội và xây dựng cơ sở hạ tầng, nhất là giao thông, thủy lợi, bưu chính viễn thông. Từ chỗ chưa có gì sau năm 1975, đến nay đã có 1.560 công trình hồ chứa... đã đáp ứng trên 60% nhu cầu tưới tiêu. Hệ thống giao thông hình thành rộng khắp, đã nâng cấp với 3 sân bay, 10 tuyến quốc lộ, 59 tuyến tỉnh lộ với tổng chiều dài trên 4.000km, nhiều tuyến đường huyện, đường liên xã đã nhựa hóa và cứng hoá. Trên 91% số xã đã có đường ô tô đến trung tâm đi được cả hai mùa; 98% số thôn buôn có điện lưới quốc gia; 100% số xã đã có trường tiểu học, trường mẫu giáo, trạm xá, phủ sóng phát thanh truyền hình và nối mạng thông tin viễn thông.

Kinh tế Tây Nguyên phát triển với tốc độ khá cao, tăng trưởng GDP bình quân từ 2001 đến nay duy trì mức trung bình 11,9%/năm; cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực; các ngành, lĩnh vực phát triển ổn định. Sản xuất nông nghiệp đã có sự chuyển biến vượt bậc, hình thành các vùng sản xuất tập trung, chuyên canh cây công nghiệp dài ngày, tạo ra khối lượng hàng hóa lớn.

Sản xuất công nghiệp đã hình thành một số ngành công nghiệp mới như thủy điện, khai khoáng, vật liệu xây dựng, chế biến nông sản xuất khẩu và giá trị sản xuất tăng trung bình 18%/năm. Dịch vụ sản xuất, tiêu dùng của nhân dân và các hoạt động thương mại, xuất  nhập khẩu, du lịch phát triển nhanh. Năm 2010, kim ngạch xuất khẩu đạt gần 1,5 tỷ USD (tăng 5 lần so với 2001).

Doanh thu từ du lịch tăng bình quân 15%/năm. Đảng và Nhà nước đã có nhiều chính sách đặc thù đối với vùng dân tộc thiểu số (DTTS) Tây Nguyên nhằm tập trung giải quyết những vấn đề cấp bách về đất đai, nhà ở, giao rừng, giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống của đồng bào các dân tộc thiểu số. Đã có nhiều chủ trương, giải pháp và tổ chức lồng ghép các dự án, chương trình mục tiêu quốc gia để đầu tư phát triển sản xuất, giúp đồng bào thay đổi tập quán sản xuất, vươn lên thoát nghèo, nâng cao đời sống.

- Trần Việt Hùng